Cuộc tông du tới Đất Thánh (3)

§ Vũ Văn An

Chuẩn bị chào mừng

Theo tin tờ The Jerusalem Post, ngày 4 tháng Năm vừa qua, Thị Trưởng Giêrusalem là Nir Barkat lên tiếng chào mừng du khách tới Giêrusalem trước ngày Đức GH Bênêđíctô XVI tới đó. Trong lời chào mừng này, Nir Barkat viết rằng: “Thật là một vinh dự lớn cho tôi được nhân danh dân chúng Giêrusalem chào đón Đức Thánh Cha Bênêđíctô XVI, và hàng ngàn khách hành hương từ khắp thế giới tới thăm Giêrusalem”.

Lời chào mừng còn thêm: “Giêrusalem là trái tim và linh hồn dân tộc Do Thái và là một thành phố đặc biệt đối với hơn ba tỷ người có đức tin trên khắp thế giới. Lịch sử phong phú của Giêrusalem tiếp tục hội tụ các tôn giáo vĩ đại và các nhà lãnh đạo các tôn giáo này từ nhiều nền văn hóa và tôn giáo khác nhau. Giêrusalem quả là một thành phố đích thực của hòa bình, nơi người thuộc mọi hậu cảnh có thể tự do thực hành các niềm tin tôn giáo của mình”.

Sau đó, Barkat tiếp tục đặc biệt chào mừng Đức GH, cũng như “mỗi và mọi khách hành hương bằng một sứ điệp nhẫn nại vì hòa bình. Với cuộc viếng thăm có tính lịch sử và quan trọng tại Giêrusalem, thủ đô của Quốc Gia Do Thái này, tôi biết rằng chúng ta đã thực hiện một bước tiến gần hơn tới tự do tôn giáo và khoan dung mà hết thẩy chúng ta từng cố gắng đạt cho bằng được trên khắp thế giới và ở đây tại Thành Thánh này. Tôi kính chúc Đức Thánh Cha và mọi khách qúy của chúng tôi một cuộc thăm viếng đầy hân hoan và thoải mái tại Giêrusalem”.

Hôm Chúa Nhật, Bộ Ngoại Giao Do Thái đã khánh thành một trang mạng dành riêng cho chuyến tông du của Đức GH Bênêđíctô XVI, địa chỉ ở tại http://popeinisrael.org.il. Trang mạng này sử dụng 8 thứ tiếng khác nhau: Anh, Pháp, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Ba Lan, Ý, Đức và Hy Bá Lai. Nó gồm các tín liệu viết và thính thị nói về cuộc viếng thăm của Đức GH, về các mối liên hệ Do Thái và Vatican, các cộng đồng Kitô Giáo tại Do Thái và các thánh điểm của Kitô giáo khắp lãnh thổ.

Trang mạng này cũng cung cấp những cập nhật thường xuyên trong suốt cuộc thăm viếng, cũng như những buổi phát sóng trực tiếp các biến cố trong cuộc hành hương của Đức GH, như cuộc viếng thăm Yad Vashem, các thánh lễ tại Vườn Diệtsimani và Đồi Vực Thẳm, các cuộc thăm viếng tại Nhà Thờ Tiệc Ly và Nhà Thờ Mộ Thánh.

Đại nhạc hội hòa bình để vinh danh Đức Giáo Hoàng

Tờ Israel Culture ngày 4 tháng Năm có bài của Merav Yudilovitch cho hay: một buổi đại nhạc hội sẽ được tổ chức tại hí viện Beit She’an để chào mừng Đức Bênêđíctô XVI với chủ đề hoà giải và sống chung, do nhiều nghệ sĩ nổi danh trong vùng và của Ý tham dự.

Với sứ điệp hoà bình và huynh đệ, các nghệ sĩ địa phương và Ý thuộc mọi tôn giáo sẽ trình diễn một buổi đại nhạc hội để vinh danh Đức GH nhân cuộc viếng thăm Do Thái của ngài. Buổi đại nhạc hội này được tổ chức vào ngày 13 tháng Năm tại đại hí viện Rôma tại thành phố miền Bắc có tên là Beit She'an.

Buổi đại nhạc hội này bao gồm các nhạc sĩ, ca sĩ và vũ viên và sẽ được trực tiếp phát tuyến tới 26 quốc gia qua đài truyền hình SAT của Ý. Các phóng viên của đài này sẽ tháp tùng Đức Thánh Cha trong suốt cuộc viếng thăm Đất Thánh của ngài.

Một khán đài sẽ được dựng tại đại hí viện dành cho biến cố này, do Piono Leoni người Ý thiết kế. Khán đài này dự tính sẽ được dựng để hòa điệu với khung cảnh cổ xưa. Các xướng ngôn viên của buổi trình diễn sẽ là nữ tài tử kiêm người mẫu Do Thái Moran Atias và Julio Bazo.

Buổi trình diễn này sẽ được bắt đầu với Nhóm Nhà Hát Cộng Đồng của Qũy Beresheet LaShalom, một tổ chức ở miền Bắc Do Thái có thành viên thuộc mọi tầng lớp trong xã hội Do Thái, gồm cả người Do Thái lẫn Ả Rập, Hồi Giáo, người Druze và Kitô Hữu, cả đạo lẫn đời. Nhóm này do Angelica Edna Calo Livne thành lập. Bà vốn sinh tại Rôma và đậu tiến sĩ văn chương Ý. Nhóm sẽ trình diễn cùng với sự phụ họa của các vũ viên thuộc Công Ty Fresco Dance. Công ty này được thành lập năm 2002 bởi vũ sư và biên đạo múa Yoram Carmi. Họ sẽ trình diễn một vở nói về sống chung, vũ theo điệu nhạc được đặc biệt sáng tác cho dịp này, do Dàn Đại Hòa Tấu Raanana và Nhóm Gaya trình tấu.

Các tham dự viên khác sẽ là ca sĩ Ai Cập Samira Said, ca sĩ Ý Lucio Dalla, ban nhạc rốc Do Thái Rockfour, ca đoàn của Viện Magnificent Institute, gồm các ca viên Do Thái, Hồi Giáo Palestine và Kitô Giáo, danh vĩ cầm Francesco D'Orazio, và giọng nam cao nổi tiếng Alessandro Safina.

Biến cố chính của buổi trình diễn này sẽ là phép lành bình an và hòa giải của Đức GH. Cuối cùng, toàn bộ các nghệ sĩ sẽ cùng nhau trình diễn bài “We Are the World" (Chúng Ta Là Thế Giới) do Michael Jackson và Lionel Richie sáng tác.

Không cần thanh minh thanh nga nữa

Hãng AP thì tường trình rằng phát ngôn viên của Đức GH cho hay: Tòa Thánh đã “giải thích và làm sáng tỏ đủ mọi điều” liên quan tới bài diễn văn năm 2006 của Đức GH, một bài diễn văn bị nhiều người Hồi Giáo coi là xúc phạm đến tôn giáo của họ.

Đức Thánh Cha dịp đó nhấn mạnh rằng bản văn Trung Cổ được ngài trích dẫn từng coi một số giáo huấn của tiên tri Muhammad là “xấu xa và bất nhân” đã không hề phản ảnh quan điểm riêng của ngài. Nhưng tổ chức Huynh Đoàn Hồi Giáo (Muslim Brotherhood) của Gio-đăng vừa đây đã lên tiếng đòi Đức Giáo Hoàng phải xin lỗi trước khi ngài khởi sự cuộc viếng thăm Đất Thánh vào Thứ Sáu này, trong đó trạm đầu tiên sẽ là Gio-đăng.

Phát ngôn viên của Đức GH là Cha Federico Lombardi cho hay: “có lẽ đây là vấn đề thế giới Hồi Giáo cần hiểu rõ điều Đức GH muốn nói. Chúng tôi không thể tiếp tục nhắc lại cho đến tận thế cùng những lời đã minh xác”.

Vua Gio-đăng phá lệ để nghênh đón Đức Giáo Hoàng

Theo tin Zenit ngày 5 tháng Năm, Vua Gio-đăng Abdallah II dự tính, vào Thứ Sáu này, sẽ phá lệ nghi lễ khi ông nghênh đón Đức Giáo Hoàng Bênêđíctô XVI. Theo Cha Lombardi, Nhà Vua Gio-đăng sẽ thân hành ra tận phi trường để nghênh đón Đức Thánh Cha vào lúc 2 giờ 30 chiều. Và với một nghĩa cử chưa bao giờ có, ông sẽ cùng hoàng hậu Rania tháp tùng Đức Thánh Cha ra phi trường lúc ngài rời vương quốc của ông vào ngày Thứ Hai.

Cha Lombardi nhận định rằng nhà vua muốn đóng góp đặc biệt vào cuộc đối thoại liên tôn bằng nhiều sáng kiến khác nhau. Cha nhắc lại Thông Điệp Amman của nhà vua trong đó ông khuyến khích thế giới Hồi Giáo hãy từ bỏ chủ nghĩa cực đoan, và Thông Điệp Liên Tín Ngưỡng Amman, chủ yếu nhắn gửi người Kitô Giáo và người Do Thái Giáo và kêu gọi việc cổ vũ hòa bình và các giá trị chung nơi các tôn giáo.

Phát ngôn viên Tòa Thánh còn ghi nhận thêm rằng một trong các cố vấn của Vua Abdallah chính là Ghazi bin Muhammad, người đã phối hợp 138 học giả Hồi Giáo lên tiếng trả lời các tấn công chống lại Đức Giáo Hoàng vì bài diễn văn Regensburg của ngài. Nhóm này đã viết “Lời Chung” mà cuối cùng đã dẫn tới việc thành lập ra Nghị Hội Công Giáo và Hồi Giáo tại Rôma.

Một cuộc tông du xây nền

Zenit ngày 5 tháng Năm cũng thuật lại nhận định của Đức HY Leonardo Sandri, Thánh Bộ Các Giáo Hội Đông Phương, về chuyến đi sắp tới của Đức Bênêđictô qua Đất Thánh. Theo Đức HY, Đức GH muốn thực hiện chuyến đi này ngay lúc mới khởi đầu triều giáo hoàng của ngài. Sở dĩ đến nay, vào năm thứ năm triều đại giáo hoàng, ngài mới thực hiện được dự tính đó, là vì các cuộc tông du trước đây phần lớn đã được lên chương trình từ thời giáo hoàng trước, đặc biệt là Ngày Giới Trẻ tại Cologne và Cuộc Gặp Mặt Các Gia Đình tại Tây Ban Nha.

Đức HY Sandri nhấn mạnh rằng: Đức Thánh Cha muốn được dành chuyến đi đầu hết, chuyến đi mang ý nghĩa toàn bộ cho triều giáo hoàng của ngài hướng về Chúa Giêsu, về Ngôi Lời Thiên Chúa, là tới Đất Thánh, một chuyến đi chính nhằm đặt để sắc thái cho toàn bộ triều giáo hoàng của ngài.

Nhân dịp này, Đức HY Sandri cũng nhắc lại ý định của Đức Bênêđíctô XVI muốn tới Đất Thánh để cổ vũ cho hòa bình. “Qua sự hiện diện của ngài, Đức GH là sứ giả của thanh thản và hòa bình và là một thúc đẩy đối với mọi người đang có trách nhiệm về thời cuộc hay tình thế các dân tộc. Trong trường hợp tại Đất Thánh, sự hiện diện ấy bao hàm một khuyến khích đối với diễn trình hòa bình đã có từ lâu và hiện gặp nhiều khó khăn”

Con số thống kê tại Đất Thánh

Cơ sở Catholic Culture (Văn Hóa Công Giáo), ngày 5 tháng Năm, trình bày một số thống kê của chính Vatican về Đất Thánh.

Mặc dù người Kitô hữu đang rời bỏ vùng này, do bầu khí kinh tế và chính trị không thuận tiện, nhưng người Công Giáo vẫn chiếm gần 2% dân số các quốc gia được Đức Giáo Hoàng viếng thăm. Tại Gio-đăng, trạm đầu tiên của chuyến tông du, hiện có 109,000 người Công Giáo trong tổng số 5.7 triệu dân, và gần 31,000 trẻ em ghi danh học tại 123 trường Công Giáo. Tại Do Thái và các lãnh thổ Palestine, có 130,000 người Công Giáo trong số 7.2 triệu cư dân, với gần 44,000 học sinh ghi danh tại 192 trường Công Giáo đủ các cấp từ vườn trẻ tới đại học. Giáo Hội cũng quản lý 36 bệnh viện, bệnh xá, viện mồ côi, nhà trẻ, và các viện bác ái khác.

Tin của Hãng CNA còn cho hay thêm: tại Gio-đăng, hiện có ba giáo tỉnh và 64 giáo xứ, với 4 giám mục, 103 linh mục, 258 tu sĩ và 7 đại chủng sinh. Tại Do Thái và các lãnh thổ Palestine, hiện có 9 giáo tỉnh, 78 giáo xứ và 3 trung tâm mục vụ, với 11 giám mục, 406 linh mục, 1,171 tu sĩ, 1 nhà truyền giáo giáo dân, 14 tiểu chủng sinh và 110 đại chủng sinh.

Do Thái phát hành tem thư đánh dấu chuyến tông du

Theo tin ngày 4 tháng Năm của NECN/APTV, sở bưu điện Do Thái đã phát hành một tá tem thư đặc biệt để kỷ niệm chuyến viếng thăm sắp tới của Đức Thánh Cha Bênêđíctô XVI tại Đất Thánh.

Các tem thư này, được bán cho công chúng bắt đầu từ Thứ Hai tới, trình bày 12 thánh điểm Kitô Giáo trong vùng được Đức Giáo Hoàng dự tính viếng thăm nhân chuyến tông du tại đây từ ngày 11 tới ngày 15 tháng Năm. Sở bưu điện này cho biết họ cũng sẽ phát hành một tá tem thư khác trình bày cuộc tông du thực sự của Đức Giáo Hoàng tới các thánh điểm này.

Hội Mộ Thánh gánh vác phí tổn chuyến tông du của Đức Giáo Hoàng

Cindy Wooden của tờ BostonPilot cho hay Hội Mộ Thánh góp phần gánh vác chi phí của chuyến tông du tới Đất Thánh. Hẳn mọi người còn nhớ: Hội Hiệp Sĩ Mộ Thánh ở Giêrusalem (the Equestrian Order of the Holy Sepulcher of Jerusalem) được chân phước GH Piô IX lập năm 1847 để hỗ trợ Tòa Thượng Phụ Latinh của Giêrusalem và các người Công Giáo khác sống tại Đất Thánh.

Cuộc tông du từ ngày 8 tới ngày 15 tháng Năm này sẽ giúp Đức Giáo Hoàng thấy kết quả cụ thể của việc hỗ trợ trên và nhu cầu tiếp diễn của người Kitô hữu trong vùng, nhưng chính cuộc tông du này một phần có được cũng là nhờ sự hảo tâm của các hiệp sĩ.

Đức Hồng Y John P. Foley, người Mỹ và là hiệp sĩ tối cao của Hội, cho hay: các hiệp sĩ và mệnh phụ đã dâng cho Đức Thánh Cha và Đức Thượng Phụ Latinh Fouad Twal mỗi vị khoảng 325,000 mỹ kim để giúp trang trải chi phí cho chuyến tông du. Ngài cũng cho biết: 50 hiệp sĩ của Hội sẽ lập thành một hàng rào danh dự cho suốt chuyến đi của Đức Giáo Hoàng. Theo Đức Hồng Y, hỗ trợ cuộc tông du bằng lời cầu nguyện và bằng tài chánh là hỗ trợ Đức Thánh Cha trong sứ mệnh thừa nhiệm Thánh Phêrô của ngài. “Ngài sẽ làm điều Thánh Phêrô vốn làm là khích lệ các tín hữu, thừa nhận họ, đem lại cho họ cảm thức tươi mới rằng họ có giá trị và cho họ biết Giáo Hội hoàn vũ đánh giá cao chính họ và tầm quan trọng trong đức tin của họ biết là dường nào”.

Hiện nay, Hội có chừng 24,000 hội viên trong 32 quốc gia. Các hội viên đoan hứa hàng ngày cầu nguyện cho Giáo Hội, cho công việc của tòa thượng phụ Latinh ở Giêrusalem và các thánh điểm có liên hệ tới cuộc đời Chúa Giêsu và cho bản thân họ đủ sức mạnh thực thi bổn phận bác ái của mình, nhất là đối với “người nghèo và người bệnh tại Đất Thánh”.

Về vấn đề quyên góp, Đức Hồng Y Foley cho hay: “mục tiêu của chúng tôi là quyên góp mỗi hội viên chừng 600 mỹ kim một năm” nhưng đóng góp thiếu không phải là cơ sở để chấm dứt tư cách hội viên. Vì hội được lập “chủ yếu để phát triển hội viên về phương diện thiêng liêng” qua cầu nguyện, học hỏi và dấn thân cụ thể nhằm “hỗ trợ Giáo Hội tại Đất Thánh để Giáo Hội ấy không trở thành một bảo tàng viện, mà là một Giáo Hội sống động”.

Các người Công Giáo tại Đất Thánh, mà phần lớn là người Palestine, vốn là “dòng dõi những người đầu hết bước chân theo Chúa Giêsu Kitô và hiện nay thuộc nhiều nghi lễ khác nhau, và chẳng may, cũng thuộc nhiều giáo hội khác nhau” dù phần lớn là Công Giáo và Chính Thống Giáo. Kể từ năm 2000, các thành viên của hội đã dâng cúng gần 65 triệu mỹ kim để yểm trợ Tòa Thượng Phụ Latinh, chủng viện, các giáo xứ và trường học cũng như các cơ quan bác ái của Tòa này và nhiều cơ sở khác như Bệnh Viện Thánh Giuse ở Giêrusalem và Đại Học Bêlem, do các Sư Huynh Dòng Chúa Kitô (Christian Brothers) đảm trách.

Mặc dù phần lớn sự yểm trợ của hội được dành cho Tòa Thượng Phụ Latinh ở Giêrusalem, nhưng các hiệp sĩ cũng làm việc với cơ quan phối trí của Thánh Bộ Các Giáo Hội Đông Phương để hỗ trợ các dự án có giá trị liên hệ tới các giáo hội Melkite, Maronite, Chaldean và Công Giáo Armenian tại Do Thái và tại Gio-đăng.

Vào khoảng một nửa số học sinh ghi danh theo học các trường Công Giáo trong vùng là Kitô hữu. Các trường này cung cấp việc giáo dục tôn giáo tùy theo tôn giáo của học sinh. Nên các học sinh Hồi Giáo có thể đem thầy Hồi Giáo vào dạy về Hồi Giáo cho các em, nhưng triết lý sống (ethos) của trường, theo Đức HY Foley, thì là Công Giáo. Mục tiêu của việc mở rộng việc ghi danh là để cổ vũ tinh thần tương kính, khoan dung và hòa bình. Bất cứ điều gì có thể góp phần vào hòa bình cũng đều quan trọng. Nên Đức HY Foley hy vọng người Do Thái tỏ ra hiểu biết nhiều hơn đối với những người Palestine biết điều và con số những người Palestine biết điều sẽ mỗi ngày một gia tăng.

Đức Hồng Y cũng tiết lộ rằng mọi trường học tại Do Thái, kể cả trường Công Giáo, đều được chính phụ tài trợ. Nhưng việc tài trợ ấy không có tại Palestine và Gio-đăng. Chính vì thế, nhiều trường tại hai nơi đó phải tiếp nhận tài trợ từ Hội Mộ Thánh. Hội cũng giúp tiền học phí nữa vì Hội không muốn bất cứ trẻ em Công Giáo nào không được hưởng nền giáo dục Công Giáo chỉ vì gia đình các em không đóng được lệ phí.

Đối với Đức HY Foley, giáo dục là chìa khóa giúp người nghèo trong vùng thoát khỏi cảnh nghèo, giúp cổ vũ việc chung sống hòa bình và tạo ra các điều kiện cần thiết để thuyết phục các Kitô hữu đừng di cư. Nếu các cộng đồng Công Giáo không còn sinh sống và làm việc tại Đất Thánh nữa, thì theo Đức Hồng Y, “ta sẽ đánh mất sợi dây liên kết với các gốc rễ của chúng ta”.

Thay đổi quan điểm với Do Thái

Jeff Abramowitz, của Deutsche Presse-Agentur, ngày 4 tháng Năm, cho rằng cuộc tông du của Đức Bênêđíctô XVI tới Do Thái lần này cho thấy rõ một thay đổi rất tích cực và rõ ràng trong mối liên hệ Do Thái và Vatican.

Thực vậy, vị giáo hoàng đầu tiên đến thăm Do Thái đã không thừa nhận chính thức là ngài đến thăm quốc gia đó. Hẳn mọi người còn nhớ, năm 1964, Đức Phaolô VI từ Gio-đăng dừng chân một ngày tại Do Thái, nhưng ngài đã thận trọng không nhắc đích danh quốc gia Do Thái trong chuyến dừng chân ấy. Vì vào lúc ấy, Do Thái và Vatican chưa lập liên hệ ngoại giao. Khi đã trở về Vatican, Đức Phaolô VI có gửi cho Tổng Thống Do Thái, lúc ấy là Zalman Shazar, một thư cám ơn, nhưng đã gửi thư ấy cho “Ông Shazar” tại Tel Aviv, chứ không phải tại Giêrusalem, là nơi ở chính thức của Ông Shazar.

Đến lượt Đức Gioan Phaolô II, không những ngài nhắc đích danh quốc gia Do Thái trong hành trình đến Đất Thánh năm 2000, mà còn gặp tổng thống, thủ tướng và hai trưởng giáo sĩ của Do Thái. Cuộc thăm viếng của vị giáo hoàng thứ ba tới Đất Thánh lần này được Daniel Rossing, Giám Đốc Trung Tâm Do Thái về Các Liên Lạc Do Thái và Kitô Giáo, cho là một bước nhẩy vọt. Ông nói: “Ta không nên quên sự kiện này là trong 50-60 năm nay, đã có những bước tiến hết sức đáng kể trong các mối liên hệ Do Thái và Kitô Giáo, nhất là các liên hệ Do Thái và Công Giáo”.

Phần lớn các nhà bình luận và các học giả đều nhất trí rằng thái độ của Vatican đối với Do Thái chịu ảnh hưởng bởi hai nhân tố chính sau đây: Thứ nhất là thần học, tức thái độ của người Công Giáo đối với người Do Thái Giáo, và thứ hai là chính trị thực tiễn (realpolitik) vì phần lớn Kitô hữu đang sống tại Đất Thánh là người Ả Rập tự nhận mình có tinh thần quốc gia Palestine.

Ai cũng biết các giáo huấn của Giáo Hội Tiên Khởi thường lên án người Do Thái Giáo đã bác bỏ Chúa Giêsu, và coi việc phá hủy Đền Thờ Giêrusalem vào năm 70 cũng như việc tứ tán của người Do Thái Giáo như là hình phạt của Chúa đối với việc bác bỏ kia và vai trò của họ trong vụ việc đóng đinh Con Yêu Dấu của Người. Mãi đến năm 1965, não trạng ấy mới thay đổi với tuyên ngôn Nostra Aetate của Công Đồng Vatican II cởi bỏ cái tội giết Chúa (deicide) của dân tộc này. Giáo trưởng David Rosen, người từng đóng một vai trò hàng đầu trong việc thăng tiến các mối liên hệ giữa Do Thái và Vatican, thì tuyên ngôn trên "đem đến một cuộc cách mạng tích cực trong giáo huấn của Giáo Hội”.

Khai triển cách mạng trên đã được Đức GH Gioan Phaolô II tiếp tục. Ngài được coi là vị giáo hoàng đóng góp nhiều hơn tất cả các vị tiền nhiệm cho việc cổ vũ các liên hệ giữa Công Giáo và Do Thái Giáo, rẫy bỏ hoàn toàn nền thần học bài Do Thái. Năm 1993, dưới triều đại của ngài, Vatican và Do Thái chính thức thiết lập các liên hệ ngoại giao đầy đủ.

Việc thiết lập liên hệ ngoại giao này thật là một bước can đảm, bởi cho đến lúc đó, Giáo Hội vẫn có nhiều e ngại đối với các Kitô hữu gốc Ả Rập trong vùng. Thực vậy, như trên đã nói, phần lớn người Công Giáo sống tại Do Thái và các lãnh thổ bị Do Thái chiếm đóng đều đứng về chính nghĩa Palestine, ít có ai chịu chấp nhận việc Vatican xích lại gần nhà nước Do Thái, ít nhất thì Vatican cũng nên chờ cho tới lúc giới lãnh đạo Palestine chịu làm như thế.

Rất may, cơ hội ấy đã xẩy ra trong năm 1993 lúc Do Thái và Tổ Chức Giải Phóng Palestine ký bản tuyên bố lịch sử các nguyên tắc chung, làm phát sinh ra diễn trình hòa bình. Nhờ thế mà liên hệ ngoại giao giữa Vatican và Do Thái đã được thiết lập.

Vũ Văn An

Tags · ĐGH viếng thăm Thánh Địa

Đọc nhiều nhất Bản in 07.05.2009. 01:19